می‌گذارد. این روش پیشگیری با تمرکز بر برنامه‌های تکمیلی، سعی در بهبود بهداشت زندگی خانوادگی، آموزش، مسکن، فرصت‌های شغلی و اوقات فراغت دارد تا محیطی سالم و امن برای آحاد جامعه ایجاد نماید. در حقیقت پیشگیری اجتماعی «بهطور مستقیم یا غیرمستقیم در صدد تاثیرگذاری بر شخصیت افراد جامعه است تا آنان با سازماندهی فعالیت خود، حول این محور از انگیزه‌های بزهکارانه نچرخیده و از آنها پرهیز کنند.»
با توجه به اینکه برای این نوع از پیشگیری امروزه در بیشتر نظامهای حقوقی ساز کارهایی پیشبینی شده است و در اندیشههای امام علی (ع) نیز رگههای آن قابل مشاهده است، به منظور استخراج آسانتر اندیشههای پیشگیرانه آن امام ابتدا در گفتار نخست به وضعیت این نوع از پیشگیری در نظامهای حقوقی پرداخته میشود و در گفتار دوم پیشگیری اجتماعی از منظر آن حضرت تبیین میشود.
گفتار نخست- پیشگیری اجتماعی در نظامهای حقوقی
امروزه در بیشتر نظامهای حقوقی جهان، مقولهی پیشگیری اجتماعی پذیرفته شده و ساز کارهایی برای آن پیشبینی شده است. بر این اساس، دانستن انواع پیشگیری اجتماعی و عوامل موثر در تحقق آن و نیز مزایا و معایب آن با توجه به آنکه این نوع از پیشگیری در سیره امام علی(ع) نیز قابل مشاهده است موضوعاتی هستند که در این گفتار بدانها پرداخته خواهد شد.
الف- انواع پیشگیری اجتماعی
پیشگیری اجتماعی بر اساس اقدامات تاثیرگذاری که بر فرایند شکلگیری شخصیت فرد یا محیط‌های پیرامون او صورت می‌گیرد به پیشگیری جامعهمدار و پیشگیری رشدمدار تقسیم میشود.
۱- پیشگیری جامعهمدار
پیشگیری اجتماعی جامعهمدار یا اجتماع‌مدار که قدیمیترین و رایجترین شکل پیشگیری غیرکیفری میباشد و مکتب تحققی نیز بر آن تاکید کرده است شامل اقدامهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و پیشگیرانه میشود که نسبت به محیطهایی که فرد در آنها زندگی و کار میکند اعمال میشوند. این نوع پیشگیری، در برگیرنده تدابیر و اقداماتی است که هدف آن کاهش یا حذف علل جرم‌زا در محیط اجتماعی است و در اصل برای تغییر شرایطی که به وقوع بزهکاری در اجتماع‌های محلی و مسکونی کمک می‌نمایند، طراحی می‌گردد. به همین جهت، اعمال مدیریت مناسب نسبت به عوامل محیطی که به نوبه خود فرصت‌های مناسب را برای ارتکاب جرم ایجاد می‌نمایند، از سیاستهای پیشگیری اجتماع‌مدار است.
دانشمندان، معتقدند هرگونه تغییری که در شرایط و مقتضیات محیط اجتماعی بوجود بیاید، بهطور مستقیم بر روی فرد اثر می‌گذارد و به‌جرایم مختلف، شکل می‌دهد یا آنها را از بین می‌برد. جرم‌شناسی، واکنش‌های یک فرد ناسازگار را نتیجه شرایط نابهنجار وی‌می‌داند؛ بنابراین، اگر شرایط محیط مساعد و سالم باشد، رفتارها بهنجار است. در غیر این صورت، ناسازگاری افراد به هیچ وجه غیرمنتظره نمی‌باشد. با توجه به اینکه انسان از زمان تولد تا لحظه مرگ، محیط‌های مختلفی را تجربه میکند و در تعامل با این محیطها معقول می‌گردد، میتوان با بهبود شرایط زندگی در یک محیط معین بهطور مستقیم بر کاهش بزهکاری تاثیر گذاشت؛ این بهبود شرایط مستلزم تغییر اوضاع و احوال اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی محیط و از جمله مبارزه با فقر، حاشیه‌نشینی، زاغه‌نشینی، بیکاری، بیماری، بی‌سوادی، بی‌خانمانی، جهل و نادانی است که بیشک امری ساده نخواهد بود. جرمشناسان، محیط اجتماعی شخصی را به محیط اجتماعی شخصی اجتنابناپذیر (شامل خانواده اصلی شخص)، محیط اجتماعی شخصی اتفاقی (شامل محیط تحصیلی، کاری و کارآموزی اجباری)، محیط اجتماعی شخصی انتخابی (مانند کانون دوستان، محیط‌تفریحی و ورزشی و ازدواج با شخص دلخواه) و محیط اجتماعی شخص تحمیلی مانند زندان، بازداشتگاه یا دارالتادیب، تقسیم نموده و بر این باورند که عدم تعادل در هر یک از این محیطها میتواند منجر به بزهکاری شده و در مورد محیط اجتماعی شخصی تحمیلی بهجای بازپروری و اصلاح فرد بزهکار ممکن است منجر به ارتکاب جرایم سنگین‌تر شود.
2- پیشگیری رشدمدار
پیشگیری رشدمدار یا زود هنگام، مجموعه اقدامات و تدابیر پیشگیرانهای است که در مسیر رشد کودکان و نوجوانان ناسازگار اعمال میشود. این نوع از پیشگیری اجتماعی، شامل اقدامهای روان شناختی ـ اجتماعی زودرس، جهت پیشگیری از بروز رفتارهای مجرمانه در دوران کودکی و نوجوانی در محیط‌های جامعهپذیری از جمله خانواده، مدرسه و گروه‌های همسالان میشود. در پیشگیری رشدمدار، علل رفتارهای نابهنجار و پرخاشگرانه کودکان و نوجوانان شناسایی، و سعی میشود به کمک خانواده، همسالان و مدرسه مشکلات رفع شود. در این صورت یک مداخله هدفدار، بهطور مستقیم میتواند این مساله را به یک نقطه‌ای برساند که مداخله را کارامدتر و کم هزینه‌تر کند؛ از این رو، اگر بلافاصله پس از سالهای نخستین زندگی، مداخله بهجای اینکه خود را به علایم و نشانه‌های مشکلات رشدی محدود کند، علل آن را مورد هدف قرار دهد، این نوع از پیشگیری به نحو بهتری تحقق خواهد یافت.
این نوع پیشگیری که به آن، پیشگیری زودهنگام نیز گفته میشود به دنبال آن است تا با شناسایی عوامل خطر، تقویت عوامل حمایتی و مداخله زودرس، از پایداری افراد بزهکار در بزهکاری جلوگیری کند. به بیان دیگر، پیشگیری اجتماعی رشدمدار میکوشد با بکارگیری اقدامات مناسب روانشناختی اجتماعی زودهنگام از تداوم استمرار رفتارهای مجرمانه در افراد ممانعت کند. بر این اساس، این اقدامات باید پیش از بروز یا در آستانه اختلافهای احتمالی معمول جلوی عوامل خطری که کودکان در معرض آن هستند را بگیرد.
ب- عوامل موثر در پیشگیری اجتماعی
با توجه به ماهیت پیشگیری اجتماعی، عوامل متعددی میتوانند در آن تاثیر داشته باشند. با این حال امروزه، رسانهها، آموزش، تبلیغات و اعتقادات مذهبی جزو مهمترین عوامل پیشگیری اجتماعی دانسته میشوند.
1- رسانهها
اینجا فقط تکه های از پایان نامه به صورت رندم (تصادفی) درج می شود که هنگام انتقال از فایل ورد ممکن است باعث به هم ریختگی شود و یا عکس ها ، نمودار ها و جداول درج نشوندبرای دانلود متن کامل پایان نامه ، مقاله ، تحقیق ، پروژه ، پروپوزال ،سمینار مقطع کارشناسی ، ارشد و دکتری در موضوعات مختلف با فرمت ورد می توانید به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
رشته حقوق همه گرایش ها : عمومی ، جزا و جرم شناسی ، بین الملل،خصوصی…
در این سایت مجموعه بسیار بزرگی از مقالات و پایان نامه ها با منابع و ماخذ کامل درج شده که قسمتی از آنها به صورت رایگان و بقیه برای فروش و دانلود درج شده اند
رسانهها منابع عمده آفرینش و پویایی فرهنگ هر جامعهای به شمار میروند و نقش بزرگی در فرهنگسازی و هنجارآفرینی جوامع و به تبع آن در پیشگیری از وقوع جرم دارند. نهادینه کردن رسانههای گروهی بهعنوان رکن اساسی و قاعدهمند سیستمهای قضایی، انتظامی با استفاده از آموزش شاغلان در رسانهها با عنایت به نقشی که رسانهها در ایجاد امنیت دارند، چراغ روشنی فرا راه پیشگیری از وقوع جرم خواهد بود. با توجه به کارکردهای مختلف رسانهها و ویژگیهایی مانند گسترده بودن، کثرت مخاطب، سرعت انتقال و وسعت انتشار، نقش این ابزار در پیشگیری از وقوع جرم، بسیار بالا است. به عقیده بسیاری از محققان، رسانهها از طریق نمایش رفتار درست میتوانند اجتماع را حفظ کنند؛ این اقدام به دلیل داشتن دانش و اطلاعات لازم در زمینه جرم و راههای پیشگیری از آن و نیز نقش و جایگاه تاثیرگذاری آنها در جامعه، امکانپذیر است.
2- آموزش
آموزش یکی از مهمترین شیوههایی است که از کجرویهای اجتماعی و وقوع جرایم میکاهد. به جرات میتوان گفت: یکی از عوامل عمده در عدم تطابق فرد با ارزشها و هنجارهای جامعه، عدم آشنایی با این ارزشها و معیارها و عدم جامعهپذیری صحیح یا نقص در فرایند جامعهپذیری او میباشد؛ از این رو، ارتقای آگاهیهای عمومی در زمینه اعمالی که مجرمانه محسوب میشوند در کنار آموزش حقوق شهروندی، موجب کاهش ارتکاب جرم خواهد شد. در این راستا، مهمترین نهادهایی که میتوانند در زمینهی آموزش، ایفای نقش کنند، خانواده و آموزش و پرورش هستند. محققان ثابت کرده‌اند که پیشگیری از بزهکار شدن کودکان و نوجوانان در دوران کودکی به دلیل شکلگیری شخصیت آنان در این دوره، نقش به سزایی در ریشه‌کن کردن جرم در دوران بزرگسالی فرد دارد. این شکلگیری شخصیت و هویت‌بخشی به کودکان در خانواده، مدرسه و محیط اجتماعی است که صورت می‌پذیرد.
با توجه به این امر میتوان پی به اهمیت آموزش در دوران کودکی و نیز اهمیت نظام آموزش و پرورش هر کشور برد که بیشک نقش بی‌بدیل و تعیین‌کننده‌ای در تربیت نسل آینده و در ذیل آن، پیشگیری از گرایش کودکان و نوجوانان به بزهکاری و در نتیجه، ریشه‌کن کردن جرم در دوران بزرگسالی دارد.
3- اعتقادات اخلاقی و مذهبی
عوامل اعتقادی و مناسک عبادی و مذهبی و باورهای دینی در کاهش آسیب‌ها و جرایم اثر مستقیم دارد؛ بطوریکه هر اندازه نظام ارزشها و باورهای دینی تقویت شود، احتمال ارتکاب جرم کمتر میشود. اثر اعتقادات اخلاقی و مذهبی در اجتناب از جرم و گناه بر کسی پوشیده نیست. باورهای مذهبی از قوی‌ترین بازدارنده‌های درونی است و شدت و ضعف پایبندی به آنها ارتباط مستقیم با نگاه نهادهای اجتماعی همچون خانواده به این مقوله دارد. دین با کنترل افراد از طریق ناظریت خداوند و همچنین پاداش و عقاب اخروی، ارایه الگوهای نمونه و کامل پیشوایان دینی به همراه شفافسازی وظایف ومسوولیتهای افراد، آنان را به سوی زندگی بدون جرم فرا میخواند.
ج- مزایا و معایب پیشگیری اجتماعی
پیشگیری اجتماعی از جرم نسبت به سایر انواع پیشگیریها مزایا و معایبی دارد که در این قسمت ابتدا مزایا و پس از آن، معایب این نوع از پیشگیری غیرکیفری بیان خواهد شد.
1- مزایای پیشگیری اجتماعی
1-1- همانطورکه پیش از این بیان شد تدابیر پیشگیری اجتماعی به دنبال پیشگیری از جرم از طریق تحول اجتماعی به جای تغییر در محیط فیزیکی بوده و ابزارهایی را برای کاهش رفتار مجرمانه از طریق تغییر شرایط اجتماعی برای جامعه فراهم میکند. از آنجایی که هدف این پیشگیری، تقویت الزامات عمومی، افزایش سطح کنترل اجتماعی و در نتیجه ممانعت از بزهکاری بالفعل یا بالقوه است تدابیر آن میتواند بر کسانی که در خطر بزهکاری قرار دارند، تمرکز کند تا آنان احساس انسجام بیشتری با جامعه نمایند و در این راستا این تدابیر با هدف تقویت دفاع غیررسمی در جامعه برای مهار جرم به کار گرفته شوند.
2-1- تدابیر پیشگیری اجتماعی از جرم میتوانند همانند تدابیر پیشگیری وضعی، «انتشار منافع» را به همراه داشته باشد؛ بهعنوان مثال، تشویق نوجوانان به ادامه تحصیل موجب سازگاری بیشتر آنان با محیط مدرسه و تشکیل شبکه حمایتی از دوستان مدرسهای خواهد شد.
3-1- پدیده جابجایی در مورد پیشگیری از جرم کمتر اتفاق میافتد. اگرچه تدابیر پیشگیری اجتماعی همانند پیشگیری وضعی، ممکن است منجر به جابجایی جرم شوند اما، تمرکز پیشگیری وضعی سطحیتر از پیشگیری اجتماعی است و عموماً به این موضوع توجه ندارد که چرا افراد مرتکب جرم میشوند. پیشگیری اجتماعی از جرم بیشتر به قلب مساله جرم حمله میکند. در این صورت جابجایی (لااقل از حیث نظری) در پیشگیری اجتماعی کمتر از پیشگیری وضعی است؛ زیرا جرم بهعنوان پیامد اجتنابناپذیر سازمان اجتماعی تلقی نمیشود بلکه بر عکس، جرم بهعنوان محصول یک جامعه ستمگر، ناکارآمد و چندپاره است؛ مسالهای که پیشگیری اجتماعی از جرم فعالانه به دنبال کاهش آن است.
2- معایب پیشگیری اجتماعی
1-2- پیشگیری اجتماعی از جرم بیشتر بر کاهش جرایمی که بهطور مستقیم شهروندان و جوامع را در خطر قرار میدهند، هدایت شده است ضمن آنکه این نوع از پیشگیری تمام اعمال هماهنگ و هدفدار در برابر اشکال خاصی از جرم را در بر نمیگیرد؛ مانند جرایم سازمانیافته یا انواع خاصی از جرایم مرتبط با مهاجرت بینالمللی.
2-2- هر چند که پیشگیری اجتماعی از جرم، اساسیتر از سایر انواع پیشگیریهاست لیکن مشاهده آثار و نتایج آن به مدت زمان کم و بیش طولانی نیاز دارد. این امر موجب میشود که با تغییر دولتها سیاستهای پیشگیری اجتماعی از جرم دستخوش تزلزل شده و بسیاری از برنامهها به بهانههای مختلف بدون نتیجه رها شوند. علاوه بر این، در